De voorbije jaren werd Vlaanderen meermaals geconfronteerd met periodes van droogte en waterschaarste. Veel onbevaarbare waterlopen werden hierbij geconfronteerd met zeer lage debieten en peilen, tot zelfs droogval toe. In juli 2021 werd een uitvoeringsbesluit op de wet onbevaarbare waterlopen goedgekeurd waarbij specifiek aandacht aan deze problematiek besteed werd. Vanaf 1 januari 2022 zijn in uitvoering van dit besluit een aantal maatregelen actief om het risico op droogteschade maximaal te voorkomen.
Meldingsplicht onttrekking water uit onbevaarbare waterlopen
Wie water wil onttrekken uit een onbevaarbare waterloop of publieke gracht moet dit melden aan de waterloopbeheerder. Dit moet het mogelijk maken om na te gaan of de waterbeschikbaarheid en onttrekkingen niet uit evenwicht zijn. Om dit vlot te laten verlopen, is er een e-loket wateronttrekkingen. Dit e-loket is er voor alle onbevaarbare waterlopen en publieke grachten, beheerd door de gemeentes, de polders en wateringen, de provincies en de Vlaamse Milieumaatschappij.
Binnen de 48 uur na de melding beoordeelt de waterloopbeheerder de melding, en als de gegevens correct en volledig ingevuld zijn, ontvangt de aanvrager een onttrekkingsticket. Zodra de aanvrager het onttrekkingsticket (via e-mail) ontvangt, kan gestart worden met de onttrekking. Het onttrekkingsticket blijft maximaal geldig voor een periode van 1 maand.
Binnen de 15 dagen na de onttrekking moet de aanvrager op basis van een geregistreerd debietmetingssysteem rapporteren hoeveel hij in detail onttrokken heeft.
Voor volgende onttrekkingen moet geen melding gedaan worden:
- weidepompen om dieren te drenken;
- vullen van spuittoestellen om gewasbeschermingsmiddelen te gebruiken, op voorwaarde dat de gebruiker van de toestellen dusdanig te werk gaat dat er geen risico op puntverontreiniging is;
- vullen van een water- of aalton van maximaal 10 m³;
- zonnepompen voor weidevogels en de pompen voor veedrinkpoelen.
Wie een permanente installatie voor de onttrekking van water wil realiseren moet hiervoor een machtiging aanvragen. Ook de machtiging kan aangevraagd worden via het e-loket wateronttrekking. Bij onttrekking van water via een vaste installatie moet je een verzegelde debietmeter voorzien, die het totale volume onttrokken water vastlegt. Je doet aangifte van de onttrokken hoeveelheden voor 15 maart van het daaropvolgende jaar bij de Vlaamse Milieumaatschappij.
Onttrekken van water uit onbevaarbare waterlopen is gratis, maar voor het gebruik van oppervlaktewater moet wel een heffing op de waterverontreiniging worden betaald. Die heffing varieert naargelang de sector waarvoor dit water wordt gebruikt. Meer informatie lees je hier.
Permanent onttrekkingsverbod uit ecologisch zeer kwetsbare waterlopen
Ecologisch zeer kwetsbare waterlopen zijn waterlopen met een hoge ecologische waarde én een klein debiet. Indien er onttrekkingen plaatsvinden, heeft dit logischerwijze meteen een grote impact. Daarom werd door de provinciegouverneurs van Limburg, Antwerpen en Vlaams-Brabant voor de kwetsbare waterlopen op hun grondgebied een permanent onttrekkingsverbod ingesteld. In Oost-Vlaanderen geldt een zomer captatieverbod voor deze waterlopen (tussen 1/04 en 31/10). Deze onttrekkingsverboden zijn noodzakelijk om de ecologische doelstellingen te kunnen realiseren. Voor onder meer zeldzame en zeer kwetsbare vissoorten zoals beekprik en rivierdonderpad is dit cruciaal.
Waar er welk type onttrekkingsverbod geldt, kan je raadplegen in het e-loket wateronttrekking of op de kaart met onttrekkingszones. Deze kaarten geven de actuele onttrekkingsverboden aan. Wanneer er in de zomerperiodes extra onttrekkingsverboden ingesteld worden, zal de kaart meteen geactualiseerd worden.
In een aantal specifieke situaties zijn onttrekkingen daar bij uitzondering toch toegelaten:
- Onttrekkingen met weidepompen voor drenking van vee in weides. Weidepompen omvatten zowel mechanische weidepompen als weidepompen op zonne- of windenergie;
- Onttrekkingen door hulpdiensten in geval van nood wanneer er geen alternatief voorhanden is;
- Door de bevoegde waterloopbeheerder gemachtigde onttrekkingen via een gravitaire overloop met vaste hoogte die ervoor zorgt dat er enkel een onttrekking gebeurt wanneer een minimale hoogte van de waterkolom van 30 cm verzekerd wordt.