Hoogstamboomgaarden

De hoogstamboomgaarden in Sint-Truiden zijn van een unieke waarde voor onze stad. Vroeger waren ze waardevol voor de fruitproductie, ondertussen zijn de hoogstamboomgaarden een unieke toeristische troef.

Voor het behoud en het voortbestaan van de boomgaarden is het belangrijk om ons hoogstamareaal te koesteren als waardevolle streekeigen landschapselementen door samen en geïntegreerd te werken aan een duurzame verankering in een dynamisch landschap. Als we de hoogstamboomgaarden koesteren, kunnen wij blijven inzetten op onze unieke markttroeven: fruit- en bloesemtoerisme.

Wat maakt hoogstamboomgaarden zo bijzonder?

In de hoogstamboomgaarden staan vaak bijzondere (oude en zeldzame) rassen met een grote variatie in uiterlijk en smaak van de vruchten. Deze genetische diversiteit is op zichzelf al het behouden waard en kan daarnaast van belang zijn als bron voor het ontwikkelen van nieuwe rassen.

De hoogstamboomgaarden vertegenwoordigen een belangrijke periode uit de agrarische geschiedenis. De vele historische rassen zijn het resultaat van kruising en selectie door vooral boeren en notabelen op zoek naar de gewenste vruchten voor lokaal gebruik. Hoogstamboomgaarden zijn onlosmakelijk verbonden met de fruitgeschiedenis van de streek. Ze liggen aan de grondslag van de bloei van de fruitsector.

Hoogstamboomgaarden bepalen in belangrijke mate de streekidentiteit in het landschap. In het landbouwlandschap zijn het juist deze karakteristieke landschapselementen die zorgen voor afwisseling en een aangenaam verblijfsklimaat voor de streekbewoner, recreant en toerist. De hoogstamboomgaard heeft doorheen de seizoenen een gevarieerde belevingswaarde. Veel mensen genieten van de karakteristieke hoogstamboomgaard in de lente in volle bloei én in de zomer en in de herfst tijdens de oogst. Vooral het beeld van de weides waaronder vee graast en die omzoomd zijn door (bacterievuurresistente) meidoornhagen maakt de boomgaard landschappelijk uniek.

Ook de ecologische functie van hoogstamboomgaarden mag je niet onderschatten. Deze bieden een aantrekkelijke leefomgeving voor heel wat planten- en diersoorten. Een hoogstamboomgaard vormt een stapsteen en een ecotoop, een gebied dat specifieke leefomstandigheden biedt en waarin planten en dieren in samenhang en onderlinge afhankelijkheid van elkaar leven.

Red de hoogstamboomgaarden

Ondanks bovenbeschreven belangrijke maatschappelijke meerwaarde blijft het aantal hoogstamboomgaarden toch afnemen en kampen velen met (beheers)problemen: het onderhoud is intensief en de kost hiervan staat vaak niet in verhouding tot de opbrengst. Sommige soorten zijn ook gevoelig voor ziekte(n) en plagen, zoals het Little Cherry Virus (LCV). Daarom zijn ondersteunende maatregelen noodzakelijk om verwaarlozing van en uitval in heel wat hoogstamboomgaarden te voorkomen.

Binnen de perken van het jaarlijkse voorziene budget, verleent het college van burgemeester en schepenen een subsidie voor de aanleg en het onderhoud van Kleine LandschapsElementen (KLE) ondermeer voor hoogstamboomgaarden.

De subsidie bedraagt:

• voor de aanplant en 5 jaar vormsnoei: 35 euro per boom met een maximum van 350 euro;
• voor het achterstallige onderhoud: éénmalig 70% van de totale kostprijs met een maximum van 30 euro per boom en met een totaal maximum van 250 euro.

Als de hoogstamboomgaard gelegen is in het Gemeentelijke Ruimtelijke UitvoeringsPlan (GRUP) Groene Waarden kan men kiezen voor een:

• subsidiecontract: de hoogte van de subsidie voor de aanplant van hoogstamfruitbomen bedraagt 25 euro per fruitboom voor een oude hoogstammige fruitvariëteit en 12,50 euro per andere hoogstamfruitboom. Voor het onderhoud bedraagt het subsidiebedrag bedraagt 22 euro per jaar per fruitboom (cumulatie met KLE andere dan hoogstamboomgaarden mogelijk);
• beheercontract ten bedrage van 15 euro per boom (niet cumuleerbaar met de stedelijke subsidie voor de aanleg en het onderhoud van kleine landschapselementen voor KLE’s in dezelfde boomgaard).

Daarbij werkt het lokaal bestuur samen met het Regionaal Landschap Haspengouw & Voeren (RLHV) op basis van de samenwerkingsovereenkomst en waarbij jaarlijks een bedrag wordt voorzien om dit beleid te kunnen uitvoeren. Jaarlijks betekent dit een investering van meer dan 100.000 euro.

Met betrekking tot de hoogstamboomgaarden, die gelegen zijn binnen het Ruimtelijk UitvoeringsPlan (RUP) Groene Waarden zal het RLHV zal instaan voor de opvolging van zowel de beheercontracten als subsidiecontracten en biedt daarbij de nodige ondersteuning, met name:

• het afsluiten van beheercontracten en subsidieovereenkomsten met eigenaars en/of pachters van hoogstamboomgaarden;
• Advisering en het voorbereiden van omgevingvergunningsaanvragen voor het kappen en heraanplanten van (zieke) hoogstamboomgaarden;
• Begeleidende maatregelen adviseren en organiseren;
• Opmaken van prijsbestekken voor onderhoud in kader van beheercontracten, vergelijking inschrijvingen en opmaak verslag van toewijzing;
• Opvolgen van de uitvoering van de onderhoudswerken en nazicht facturatie;
• Controle (minstens 1 keer per jaar) en rapportering aan de stad van de percelen onder contract;
• Bij begrazing en/of hooien zoeken naar landbouwers die willen participeren.

De hoogstamboomgaarden, die gelegen zijn buiten het RUP Groene Waarden zal het RLHV instaan voor:

• de opvolging en actieve deelname aan de opmaak van het Vlaams actieplan voor hoogstamboomgaarden in het kader van het Onroerend Erfgoedrichtplan;
• het zoeken naar bijkomende cofinanciering voor het herstel en behoud van hoogstamboomgaardenlandschap in Sint-Truiden;
• de informatie en meldpunt voor alle hoogstamboomgaardeigenaren van Sint-Truiden;
• de actieve ondersteuning, voorbereiding en opvolging van terreinuitvoeringen bij herstel en/of aanplant van oude en nieuwe hoogstamboomgaarden;
• de opmaak nodige vergunningen voor kap met heraanplant;
• de digitale opensource databank van de hoogstamacties in Sint Truiden uitbouwen;
• de nazorg en opvolging van de inrichtingswerken;
• het organiseren van snoeicursussen en andere vorming rond gezond beheer van hoogstamboomgaarden;
• de sensibilisatie en opvolging m.b.t. ziekten zoals little cherry virus, bacterievuur, …;
• de haalbaarheid onderzoeken naar de toeristische ontsluiting van of langs de boomgaarden die in eigendom zijn van de stad.

Nieuw GAS-reglement met enkele belangrijke accenten voor land- en tuinbouw

Sinds 1 april 2021 is het nieuw Gemeentelijke Administratieve Sancties (GAS)-reglement van toepassing. Hierbij werden enkele wijzigingen goedgekeurd die invloed hebben op de lokale landbouw.

In artikel 17 werden bij het verbod om materiaal of substanties te verbranden, zowel in openlucht als binnenshuis in stookinstallaties of kachels en hierbij geuroverlast of overlast door rookvorming te veroorzaken de volgende uitzonderingen toegevoegd:

1. de verbranding om vorstschade in de landbouw te voorkomen;
2. de verbranding van (snoei)afval besmet met Bacterievuur mits een voorafgaande schriftelijke toestemming van de burgemeester bekomen werd.
    

In het artikel 113 met betrekking tot de verplichte kapping van besmette bomen met het Little Cherry Virus is een bijkomende bepaling opgenomen, namelijk dat deze bomen binnen een straal van 50 meter van een ander perceel met kersenbomen dienen te staan.

Er is een volledig nieuw artikel (artikel 114) opgenomen met de verplichte snoei of rooi van planten met bacterievuur buiten bepaalde bufferzones, met name elke eigenaar, houder van een zakelijk recht, huurder of bezitter van een of meerdere waardplanten van bacterievuur, waarin de aanwezigheid van de plantenbacterie die deze ziekte veroorzaakt (Erwinia amylovora) vastgesteld wordt, én waarvan de grond is gelegen buiten de door de FAVV jaarlijks vastgestelde bufferzones, is ertoe gehouden om deze planten (en dit ongeacht de aanplantingsvorm: solitair, haag, percelen, …)  binnen 1 maand nadat hij kennis heeft gekregen van de besmetting te snoeien of te rooien conform de richtlijnen van de lokale overheid.